معرفی انواع چکش و آشنایی با کاربرد آن، بررسی فنی 8 نوع چکش متداول
چکش‌ها از جمله ابزارهای ضربه‌ای بسیار ساده و متداولی هستند که در حالت کلی از ترکیب یک دسته و یک سَری با حالت قرارگیری عمود بر هم تشکیل می‌شوند. اما این ترکیب به ظاهر ساده دارای تنوع و گوناگونی بسیار زیادی است و معمولا متخصصان و صنعتگران برای انجام فعالیت‌های خود دارای مجموعه گسترده‌ای از چکش‌ها با ابعاد فیزیکی و حالت‌های مختلف هستند زیرا از نظر فنی هر چکش به صورت ویژه برای انجام فعالیت‌های خاصی کاربرد دارد.
از جمله نکات مهم برای انتخاب یک چکش مناسب می‌توان به طول دسته و وزن قسمت سَری و همچنین حالت و شکل فیزیکی بخش‌های ضربه‌زننده اشاره کرد که انتخاب حالت‌های مختلف آنها به طور مستقیم به نوع فعالیت‌ها و سطوح موردنظر مانند مصالح ساختمانی، فلز، چوب و غیره بستگی دارد. اما در حالت کلی برخی از چکش‌ها دارای کاربردهای گسترده‌تر و دامنه استفاده بیشتری نسبت به نمونه‌های دیگر هستند که در ادامه اين مطلب از مجله مجله کیف ابزار به معرفی و بررسی کاربردهای خاص هریک از آنها می‌پردازیم.
1- چکش میخکش یا دوشاخ (Claw Hammer)
این چکش به عنوان عمومی‌ترین و متداول‌ترین نوع چکش به شمار می‌رود که معمولا نمونه‌ای از آن در داخل هر جعبه‌ابزاری وجود دارد. معمولا بخش سَری چکش میخکش دارای یک انتهای تخت و صیقلی برای ضربه زدن به انواع میخ بدون آسیب زدن به سطح زیرین آنهاست و بخش دیگر سَری نیز شامل یک دوشاخ منحنی با شیار مخروطی-شکل است که در حالت کلی برای خارج کردن میخ از سطوح مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
معمولا یک چکش میخکش استاندارد دارای وزن 450 تا 570 گرم است و سنگین‌ترین نوع آن برای ضربه زدن به انواع میخ مناسب خواهد بود. دسته این نوع چکش نیز از مواد مختلفی مانند چوب، فولاد، فایبرگلس، گرافیت و در مواردی از جنس مواد کامپوزیتی و فلزات خاص ساخته می‌شود.
اما در مجموع مهمترین ویژگی یک چکش میخکش به ساختار بخش دوشاخ یا همان قسمت میخکش مربوط می‌شود. طراحی این بخش باید بگونه‌ای باشد که به راحتی به زیر انواع میخ بلغزد و آنها را از سطح موردنظر خارج کند. همچنین لبه‌های داخلی بخش مخروطی باید به اندازه‌ای تیز و البته سخت‌کاری شده باشد که علاوه بر قسمت سَری با پایه میخ نیز درگیر شده و در استفاده مداوم دچار خوردگی و کندی نشود.
2- چکش چهارچوب و قاب‌سازی (Framing Hammer)
این نوع چکش به شکل ویژه برای ساخت و مونتاژ قاب‌ها و چهارچوب‌های داخلی دیوارها و کف‌پوش‌های چوبی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به دلیل برخورداری از وزن (570 تا 945 گرم) و طول بیشتر در مقایسه با چکش‌های دوشاخ، به گزینه مناسبی برای انجام طیف وسیعی از فعالیت‌های سخت و سنگین تبدیل می‌شود. در حالت کلی بخش سَری چکش‌های قاب‌سازی دارای یک سری تخت همراه با شیارهای متقاطع است که باعث ایجاد درگیری بیشتر و جلوگیری از لغزش چکش و همچنین عدم خم شدن میخ در حین وارد کردن ضربات سخت می‌شود.
بیشتر بخوانید: چرم نبوک یا نوبوک چیست؟ چطور آن را تمیز کنیم؟
بخش دیگر سَری چکش قاب‌بندی نیز مانند چکش‌های میخکش دارای یک زبانه دوشاخ است، با این تفاوت که انحنای این زبانه در مقایسه با چکش میخکش بسیار کمتر بوده و در حین خارج کردن میخ، نیروی کمتری را به آن وارد می‌کند اما این طراحی مزایای خاصی دارد که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
استفاده از ساختار نسبتا صاف در طراحی زبانه دوشاخ چکش قاب‌بندی، آن را به گزینه عالی برای جداسازی قطعات از یکدیگر تبدیل می‌کند. همچنین می‌توان از آن به عنوان یک چکش نجات به منظور جلوگیری از سقوط از ارتفاع یا یک دستگیره کاربردی برای جابجایی الوارهای چوبی بزرگ نیز استفاده کرد و در واقع می‌توان آن را یک دستگیره حمل کاربردی در نظر گرفت. البته در صورت آشنایی با فوت‌وفن‌های مختلف این چکش می‌توان از آن به عنوان یک میخکش حرفه‌ای نیز استفاده کرد.
وجود دسته منحنی، چیزی شبیه به دسته تبر از جمله مشخصات خاص یک چکش قاب‌سازی است که باعث ایجاد ارگونومی بهتر برای وارد کردن ضربات دقیق در حین ساخت قاب‌ها و فریم‌های چوبی می‌شود و از ایجاد دردهای مفصلی جلوگیری می‌کند. از سوی دیگر استفاده از دسته‌های تخصصی با قابلیت جذب ضربه و لرزش مانند Stanley Anti-Vibe Xtreme و Fiskars IsoCore از جمله تکنولوژی‌های خاص مورد استفاده در تولید چکش‌های قاب‌سازی است که باعث بهبود ارگونومی و افزایش سهولت کاربری آنها می‌شود.
3- چکش برق‌کاری (Electrician Hammer)
به طور کلی می‌توان چکش برق‌کاری را به عنوان یک نمونه همه‌کاره برای استفاده در موارد عمومی در نظر گرفت و بیشتر افراد حرفه‌ای از این نوع چکش برای انجام طیف وسیعی از فعالیت‌های مختلف خود استفاده می‌کنند اما این چکش ویژگی‌های خاصی دارد که آن را از چکش‌های میخکش و قاب‌بندی متمایز می‌کند.
مهمترین ویژگی چکش برق‌کاری به ابعاد نسبتا کوچک و سَری باریک آن مربوط می‌شود که امکان کار در فضاهای محدود را فراهم می‌کند. همچنین در طراحی این نوع چکش، بخش سَری و دسته نسبت به یکدیگر دارای خاصیت عایق الکتریکی هستند که این موضوع سطح ایمنی کاربر را در صورت برخورد تصادفی نوک چکش با سیم‌های برق به حداکثر ممکن می‌رساند. وجود خاصیت جذب ضربه و لرزش در چکش‌های برق‌کاری به عنوان یک آپشن اضافی و کاربردی محسوب می‌شود اما وجود این قابلیت به اندازه چکش‌های قاب‌سازی اهمیت ندارد.
4- پُتک (Mallet)
کوبیدن اشیا با ظرافت بالا بیشتر شبیه به یک پارادوکس است اما این کار به عنوان وظیفه اصلی پتک‌ها محسوب می‌شود که از مهمترین نمونه‌های آنها می‌توان به نمونه‌های فلزی، چوبی، سرلاستیکی و سیلیکونی اشاره کرد. با وجود اینکه این دسته از چکش‌ها دارای ساختار نسبتا مشابهی هستند اما از نظر فنی کاربردهای خاصی را در اختیار کاربران قرار می‌دهند. از سوی دیگر باید در نظر داشت که پتک‌ها برخلاف نام گمراه‌کننده و ذهنیت برخی از افراد، دارای عملکرد فنی و خاصی هستند که نباید آنها را با چکش‌های تخریب یکسان دانست.
معمولا بخش سَری پتک‌ها دارای دو سطح کاملا تخت از جنس پلاستیک، چوب، فلز یا لاستیک است که با پخش کامل نیرو از آسیب دیدن سطح کار جلوگیری کرده و به شکل ویژه برای ضربه‌زنی مستقیم به قطعات چوبی یا حالت‌دهی به قطعات فلزی کاربرد دارند. بدون در نظر گرفتن پتک‌های سرگِرد منبت‌کاری، می‌توان گفت که کلیه پتک‌ها دارای سَری‌های کاملا متقارن بوده و معمولا دسته آنها فاقد هرگونه انحنا و خمیدگی است و برخلاف چکش‌های قاب‌بندی، ارگونومی خاصی در بخش دسته آنها دیده نمی‌شود.
پتک‌های سرلاستیکی از جمله مهمترین نوع پتک‌ها به شمار می‌روند که معمولا دارای دو وجه پلاستیکی و لاستیکی هستند و امکان جداسازی و تعویض آنها با نمونه‌های دیگر نیز وجود دارد. پتک‌های سرلاستیکی به شکل ویژه در صنایع حساس و ظریف مانند تولید و مونتاژ کابینت‌های چوبی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
پتک‌های سیلیکونی نیز از جمله ابزارهای مورد استفاده در صنعت ساختمان‌سازی هستند که با برخورداری از سری‌های نسبتا بزرگ از جنس سیلیکون، بخش قابل توجهی از نیروی کاربر را به صورت یکسان بر روی سطح موردنظر پخش کرده و ضمن جلوگیری از برگشت نیرو از آسیب دیدن قطعه کار نیز جلوگیری می‌کنند. از موارد خاص استفاده از پتک‌های سیلیکونی می‌توان به نصب کاشی، سرامیک، موزاییک و غیره اشاره کرد.
5- چکش آهنگری یا تخریب (Sledge Hammer)
از نظر سطح تخریب می‌توان چکش‌های آهنگری و پتک‌ها را به عنوان نقطه مقابل یکدیگر در نظر گرفت. چکش‌های آهنگری یا تخریب دارای یک سری فلزی سنگین با ساختار سورتمه‌ای-شکل هستند که با ترکیب یک دسته نسبتا بلند، امکان استفاده از هر دو دست را برای ایجاد و انتقال حداکثر نیرو و قدرت فراهم می‌کنند؛ به همین دلیل از آنها به شکل گسترده برای خرد کردن قطعات و تخریب مصالح ساختمانی استفاده می‌شود. وزن برخی از نمونه‌های چکش‌های تخریب به 9 کیلوگرم می‌رسد که با وجود دسته 90 سانتی‌متری می‌توان آنها را به یک هیولای غیر قابل کنترل تشبیه کرد.
به طور کلی استفاده از چکش‌های آهنگری یا تخریب جز در موارد ساختمانی چندان مرسوم نیست و معمولا وجود نمونه‌ای از آنها، قابلیت‌هایی فراتر از نیازهای کاربران را در اختیار آنها قرار می‌دهد. چکش‌های تخریب با دسته کوتاه و وزن تقریبی 2 کیلوگرم از جمله مرسوم‌ترین نمونه‌های این ابزار قدرتمند هستند که با نام‌های دیگری نظیر چکش فنی-مهندسی نیز شناخته می‌شوند. به طور کلی این دسته از چکش‌ها تنها برای مصارف سنگین و تخریب مواد سخت کاربرد دارند و بسیاری از افراد در فعالیت‌های خود نیازی به استفاده از آنها نخواهند داشت.
6- چکش سرگِرد یا توپی (Ball Peen Hammer)
چکش توپی از آن دسته ابزارهایی است که تنها پس از استفاده از آن می‌توان به قابلیت‌ها و امکانات خاص آن پی برد. در واقع بسیاری از افراد هیچگونه اطلاعی از کاربردهای منحصربفرد این نوع چکش ندارند و تنها ممکن است نمونه‌ای از آنها را در فیلم‌های سینمایی یا جعبه‌ابزارهای قدیمی دیده باشند اما به هر حال چکش توپی مانند چکش میخکش یک نمونه خاص محسوب می‌شود و بسیاری از صنعتگران حوزه فلزکاری، آن را نوعی ابزار جادویی می‌دانند. ساختار این چکش بسیار ساده و شامل یک وجه تخت و یک وجه کروی است که البته بیشتر کاربردها و قابلیت‌های جادویی آن در همین قسمت کروی پنهان شده‌اند.
بیشتر بخوانید: آشنایی با 4 روش جوشکاری متداول و پرکاربرد
به طور کلی یک چکش سرگِرد یا توپی علاوه بر قابلیت استفاده از سَری تخت برای کوبیدن میخ به شکل ویژه برای پرداخت و حالت‌دهی به فلزات یا گِرد کردن میخ‌ها یا پرچ‌های موجود بر روی سطوح فلزی کاربرد دارد که این ویژگی تنها با استفاده از سَری گرد امکان‌پذیر خواهد بود.
7- چکش رویه‌کوبی (Tack Hammer)
این نوع چکش به شکل ویژه برای ضربه زدن به میخ‌ها و اتصالات مورد استفاده در صنایع مبل و صندلی کاربرد دارد. معمولا در ساخت این لوازم از میخ‌ها، منگنه‌ها، گل‌میخ‌ها و یراق‌آلات کوچکی استفاده می‌شود که به شکل کلی دارای پایه نازک و سَری کوچکی بوده و در اثر وارد شدن ضربات محکم و اعمال نیروی زیاد به راحتی خم می‌شوند. به همین دلیل چکش رویه‌کوبی به شکل ویژه برای انتقال مقدار مناسبی از نیرو به یک مقطع کوچک کاربرد دارد؛ از طرف دیگر این چکش به دلیل برخورداری از سَری کوچک، دارای وزن کمی است که در زمان حمل و استفاده طولانی‌مدت، مانع از خستگی کاربر می‌شود.
به طور کلی چکش رویه‌کوبی در پروژه‌های ظریف و حساس مانند اتصال قرنیز، دیوارکوب و سایر قطعات تزئینی مورد استفاده قرار می‌گیرد و با وجود انواع مختلف میخکوب برقی و بادی، کماکان استفاده از آنها برای انجام پروژه‌های کوچک و موارد جزئی بسیار مناسب و کاربردی است.
8- چکش‌های تخصصی
موارد بالا تنها شامل تعداد بسیار محدودی از انواع چکش‌ها هستند که از نظر کاربرد و موارد استفاده به عنوان چکش‌های عمومی شناخته می‌شوند اما طیف وسیعی از چکش‌ها مانند چکش راه‌آهن، چکش دندان‌پزشکی، چکش دسته‌زنجیری، انواع چکش‌های فلزکاری، چکش جوشکاری، چکش جستجو و غیره نیز وجود دارند که تنها برای کاربردهای خاص و زمینه‌های تخصصی طراحی شده و موارد مصرف دیگری برای آنها وجود ندارد.
برندهای مطرح و قیمت انواع چکش
بدون شک خرید انواع چکش از برندهای تخصصی مانند Snap-On و Stiletto نیازمند صرف هزینه‌های بالایی خواهد بود اما با این وجود با صرف کمتر از 35 دلار می‌توان یک چکش میخکش یا چکش قاب‌بندی باکیفیت از برندهای Estwing یا Vaughan خریداری کرد. البته باید در نظر داشت که برندهای مطرح دیگری نظیر Fiskars ،Kobalt ،Craftsman ،Stanley ،Milwaukee ،Crescent و DeWalt نیز در زمینه تولید انواع چکش فعالیت دارند و کاربران با صرف هزینه معقول می‌توانند نمونه‌ای از آنها را به مجموعه ابزارهای خانگی و تخصصی خود اضافه کنند.
در مجموع خرید چکش به شکل مستقیم به نیازها و انتظارات کاربران بستگی دارد و با وجود انواع مختلف میخ‌کوب‌های برقی و شارژی، ممکن است خرید یک چکش حرفه‌ای برای بسیاری از کاربران دارای توجیه اقتصادی نباشد. اما به هر حال وجود یک چکش مناسب در کنار سایر ابزارهای دستی میتواند سهولت کاربری بیشتری را در زمان انجام برخی از فعالیت‌های خاص به ارمغان بیاورد.
همچنین باید در نظر داشت که چکش‌ها به دلیل ساختار خاص خود، در برابر حوادث و آسیب‌های محیطی مقاوم بوده و بسیاری از آنها می‌توانند عملکرد و کارآیی مناسب خود را تا سال‌های طولانی حفظ کنند. به هر حال خرید یک چکش حرفه‌ای در زمینه‌های تخصصی به عنوان یک نیاز اساسی شناخته می‌شود تا ضمن افزایش کیفیت کار، خستگی و فشار فیزیکی کمتری را به کاربران تحمیل کند.
